Nieżyt nosa

Nieżyt nosa to stan zapalny błony śluzowej nosa.

Nieżyt nosa można podzielić na ostry prosty (infekcyjny) nieżyt nosa oraz nieżyty przewlekłe, wśród których możemy wyróżnić alergiczny nieżyt nosa oraz niealergiczny, idiopatyczny nieżyt nosa (czasem nazywany naczynioruchowym).

Ostry prosty nieżyt nosa

Ostry prosty nieżyt nosa, potocznie znany jako przeziębienie, jest stanem najczęściej spowodowanym przez wirusy, w 90%. Patogeny powodujące infekcje to adenowirusy, rhinowirusy, wirusy grypy i paragrypy oraz rzadziej inne. Nieżyt nosa może też być wywołany przez bakterie, np. Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalis i Haemophilus influenzae, choć zazwyczaj stanowią one nadkażenie wcześniejszej infekcji wirusowej i wówczas stan taki określa się mianem superinfekcji.

Najczęstszym objawem ostrego nieżytu nosa jest katar – początkowo wodnisty, w dalszej fazie choroby staje się gęstszy, co może dodatkowo utrudniać oddychanie przez nos. Najistotniejszym utrudnieniem w prawidłowej wentylacji jam nosa jest obrzęk błony śluzowej. Objawom tym może towarzyszyć kaszel, spowodowany podrażnieniem spływającej po tylnej ścianie gardła wydzieliny z nosa lub współistnienie infekcji gardła (również najczęściej o etiologii wirusowej). Pacjenci skarżą się ponadto na bóle głowy lub objawy wirusowego zapalenie spojówek, takie jak zaczerwienienie, swędzenie, nadmierne łzawienie.

Alergiczny nieżyt nosa

Alergiczny nieżyt nosa cechują następujące objawy: wodnisty katar, uczucie blokady nosa, kichanie, często salwami, swędzenie nosa, a czasem także oczu. Alergia dodatkowo może objawiać się wysypką lub innymi zmianami skórnymi, obrzękiem powiek, zaczerwienieniem spojówek. Spowodowana jest nieprawidłową reakcją układu odpornościowego na dany alergen. Organizm zaczyna zwalczać alergen, co jest przyczyną powstania stanu zapalnego błony śluzowej nosa i wystąpienia szeregu objawów typowych dla alergii.

Niealergiczny nieżyt nosa

Naczynioruchowy nieżyt nosa zwany również niealergicznym nieżytem nosa lub idiopatycznym nieżytem nosa to przewlekła choroba niezapalna niezwiązana z alergią. Jej istotą jest poszerzenie naczyń krwionośnych jamy nosowej, którego konsekwencją jest obrzęk błony śluzowej i nadmiar wydzieliny znajdujący ujście jako katar. Przyczyny występowania tego typu nieżytu nie są do końca poznane (stąd nazwa idiopatyczny), choć istnieje wiele teorii na ten temat.

Choroba częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn i zwykle występuje >20. rż.

Objawy wywoływane są przez czynniki drażniące błonę śluzową nosa, wśród których można wymienić suche powietrze, nagłe zmiany temperatury otoczenia i ciśnienia atmosferycznego, dym tytoniowy, spaliny, a także niektóre zapachy, pikantne potrawy, pobudzenie emocjonalne i podniecenie seksualne. Także niektóre leki mogą powodować podobne objawy, a należą do nich aspiryna, chlorpromazyna czy ACE inhibitory. Uważa się, że przyczyną mogą być również wahania stężeń różnych hormonów, dlatego nieżyt taki często występuje w wieku dojrzewania, a także u kobiet w ciąży. Odrębną formą przewlekłego niealergicznego nieżytu nosa jest nieżyt polekowy – rhinitis medicamentosa, związany z nadmiernym stosowaniem leków donosowych z grupy alfa-adrenomimetyków (np. ksylometazolina, oksymetazolina), których czas stosowania nie powinien przekraczać 5 dni.

Idiopatyczny nieżyt nosa występuje przez cały rok, choć bywają okresy zaostrzeń – najczęściej wiosenny i jesienny, co jest związane ze zmianą warunków atmosferycznych (zmiany temperatury i wilgotności powietrza). Do objawów należy uczucie zatkania nosa, wodnisty katar oraz kichanie.

Rozpoznanie ustala lekarz na podstawie wywiadu (szczególnie dotyczącego środowiska pracy oraz warunków mieszkaniowych, a także okoliczności wystąpienia objawów) i badania otolaryngologicznego, ale na ogół polega na wykluczeniu innych chorób. W przypadku rynoskopii przedniej, czyli badania jamy nosa, widoczny jest znaczny obrzęk błony śluzowej. Konieczne może okazać się wykonanie testów alergicznych i innych dodatkowych badań diagnostycznych, takich jak np. morfologia krwi obwodowej.

Należy unikać czynników lub sytuacji wywołujących powyższe objawy.

Do powikłań przewlekłego nieżytu nosa należą zapalenie zatok obocznych nosa, spowodowane upośledzeniem wentylacji oraz nadmierną produkcją wydzieliny, a także polipowatość błony śluzowej nosa. Pacjenci mogą zgłaszać także upośledzenie węchu i nawracające zapalenia ucha środkowego.

Przewlekły nieżyt nosa niezależnie od przyczyny jest dużym problemem dla pacjenta, ponieważ znacznie ogranicza komfort życia pacjenta i jego codzienne funkcjonowanie.